A Contribution to the Ottoman Hāshiya Culture: Koca Mehmed Rāgib Pasha and His Baydāwī Hāshiya

Bu çalışmada devrinin vakanüvisi Vasıf Efendi’nin, “İnsan-ı kâmil denilmeğe sezâ,
 sadru’l-vüzerâ elkabına revâ” diye nitelendirdiği, ünlü bir devlet adamı olduğu kadar edebî
 ve ilmî yeteneğiyle de maruf meşhur olan Koca Mehmed Râgıb Paşa’nın (1698/99-
 1763), Beydâvî’nin Envâru’t-tenzîl esrâru’t-te’vîl isimli tefsirine yazdığı hâşiye irdelenmektedir.
 amaçla ilk olarak, muhaşşînin hayatından icmâlî olarak bahsedilmektedir.
 Daha sonra mahtût eser bu Hâşiye hakkında şekil üslûp bakımından bazı bilgiler
 verilmektedir. Çalışmada eser, metot muhteva yönünden değerlendirilmektedir.
 çerçevede hâşiyede rivâyet dirâyet yöntemlerinin nasıl işlendiği somut örnekler
 üzerinden tespit edilmeye çalışılmaktadır. Hâşiyenin esbab-ı nüzule yaklaşımı, israiliyat
 konusundaki tavrı, i’câzu’l-Kur’ân hakkındaki beyanları, kıraatlere yönelik açıklamaları, sarf nahve dair izahları da işlenmektedir. Mühaşşi Ragıb’ın yapmış fıkhî
 kelâmî açıklamalar bahse konu edilmektedir. Hâşiyede yararlanılan kaynaklar da
 belirtilmektedir. Ayrıca makalede, eserin Osmanlının kültürü içinde ne tür bir
 kıymeti hâiz olduğu, alana katkı sağladığı yine birçok başarılı edebî tarihî
 eserler ile adından sıklıkla söz ettiren Paşa’nın, İslâmî ilimlerde aynı derecede
 behresi olup-olmadığı şeklindeki birtakım suallere cevaplar aranmaktadır.